Keldur á Rangárvöllum
1. júní - 31. ágúst: Opið alla daga 10:00 - 17:00
Leiðsögn alla daga kl. 11 og kl. 15. Innifalið í miðaverði.
Miðaverð 2.500 kr. Árskort í Þjóðminjasafnið gildir. Börn undir 18 ára fá frítt inn.
Á Keldum er elsti torfbær á Íslandi. Hann er jafnfram stærsti torfbærinn á suðurlandi. Auk hans hefur fjöldi útihúsa varðveist. Auk bæjarhúsa og kirkju eru skemmur, smiðja, myllukofi, fjós, hesthús, fjárrétt, jarðgöng o.fl.
Keldur. Mynd Ívar Brynjólfsson.
Bærinn á Keldum og ábúendur hans koma við sögu í nokkrum af þekktustu bókum Íslendinga, m.a. Njáls sögu, Sturlunga sögu og Þorláks sögu. Þar var jafnframt eitt af höfuðbólum Oddaverja. Höfðingi þeirra, Jón Loftsson (d. 1197), bjó á Keldum síðustu ár ævi sinnar. Síðasti ábúandinn í gamla bænum var Skúli Guðmundsson, sem bjó þar til dauðadags 1946. Allar götur síðan hefur bærinn verið hluti af húsasafni Þjóðminjasafns Íslands.
Keldur. Mynd Steindór Gunnar Steindórsson.
Keldur draga nafn sitt af uppsprettulindum sem koma víða fram undan túninu. Bæjar- og útihúsin eru einstakar menjar um lífið fyrr á öldum. Bæjarhúsin eru af elstu varðveittu formgerð torfhúsa, þar sem langhlið framhúsa snýr að hlaði. Þetta svipmót hefur haldist allt frá miðöldum.
Keldur. Mynd Ívar Brynjólfsson.
Traðir. Mynd GLH.
Lambhús. Mynd Steindór Gunnar Steindórsson.
Lambhús. Mynd Steindór Gunnar Steindórsson.
Lambhús. Mynd Steindór Gunnar Steindórsson.
Lambhús. Mynd Steindór Gunnar Steindórsson.
Keldur. Mynd Ívar Brynjólfsson.
Myllukofi. Mynd: GLH.
Kjarni húsanna er frá 19. öld og í þeim má finna eldra timbur sem skorið hefur verið í til skrauts. Á einum stað í skálanum hefur ártalið 1641 verið rist í syllu. Í mörgum bæjarhúsanna er timburgrindin jafnframt með fornu smíðalagi, svonefndu stafverki. Þá er í bæjarhúsunum að finna búshluti úr eigu fyrri ábúenda á Keldum. Úr skálanum liggja einnig jarðgöng niður að læk og hafa þau líklega verið grafin sem undankomuleið á ófriðartímum á 11.-13. öld.
Byggingarlýsingu Guðmundar L. Hafsteinssonar er að finna hér.